Op 14/11/2017 vertelden secretaris Katrien Prak en vogelkenner Jan van der Winden aan AD Groene Hart over het belang van de Zwarte stern voor de Krimpenerwaard. "Zwarte stern graadmeter voor natuur in Waard"

Artikel

Het Kansenboek is een concrete uitwerking van de Kansenkaart zwarte stern Krimpenerwaard uit 2011. Per deelgebied/polder worden de potentiële broed- en foerageerbiotopen van de zwarte sterns in de Krimpenerwaard uitgewerkt en voorzien van concrete inrichtingsplannen.

Het Streekfonds heeft voor het opstellen van het Kansenboek een team samengesteld dat lokale expertise, praktische kennis over projectuitvoering en de beste informatie over bescherming van het leefgebied van de zwarte stern garandeert.

Het Streekfonds probeert bestuurders, plannenmakers, uitvoerende partijen en vrijwilligers te inspireren om zich in te zetten voor de groei van het aantal zwarte sterns in de Krimpenerwaard door middel van de uitvoering van het Kansenboek.

Het expertiseteam zwarte stern

Jan van der Winden/Ecology, research en consultancy;
moerasvogelonderzoeker met veel kennis over de zwarte stern, inmiddels een aantal jaar betrokken bij de zwarte stern populatie in de Krimpenerwaard

Jan de Jong /Natuurresultaat;
adviseur in het groen, draagt zorg voor de aansluiting bij lopende projecten en beleidsdoelen van de verschillende (semi)overheden en stakeholders.

Rudi Terlouw /Bui-TeGewoon;
ervaren projectuitvoerder, heeft kennis van het gebied en volgt de zwarte stern populatie in de Krimpenerwaard al jaren.

Dossier de Zwarte Stern

 

De zwarte stern is een bedreigde vogelsoort. Hij houdt van natte, waterrijke gebieden en komt in Nederland steeds minder voor. Toch weten meer dan honderd broedparen elk jaar ...

Lees verder

Broedplaatsen voor de zwarte Stern

Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw weet alles over de bijzondere trekvogel, die 5.000 kilometer vliegt om in dit unieke gebied te komen broeden.

Lees verder

De Krimpenerwaard is belangrijk voor de zwarte stern

'Zwarte stern komt meer en meer terug in de Krimpenerwaard'. Dat is de titel van een artikel in het meinummer van het tijdschrift van het Zuid-Hollands Landschap.

Lees verder

De Zwarte Stern in de Krimpenerwaard

Elk voorjaar weet de bedreigde zwarte stern de Krimpenerwaard weer te vinden om er te broeden.

Lees verder

Project Beleef de Reis van de Zwarte Stern

Op vrijdag 29 september aanstaande vindt van 13:00 tot 14:30 uur de overhandiging plaats van het Kansenboek Zwarte Stern aan de Krimpenerwaard. Wethouder Pieter Neven zal het Kansenboek in ontvangst nemen in de Werkschuur van het Zuid-Hollands Landschap, Schaapjeszijde 4 , 2935 CK in Ouderkerk aan den IJssel. Het gaat goed met de zwarte stern in de Krimpenerwaard! Dankzij de inspanningen van natuurbeheerders, boeren en veel enthousiaste vrijwilligers namen de aantallen broedparen in de afgelopen jaren flink toe. En als het goed gaat met de zwarte stern, gaat het goed met de Krimpenerwaard. Want als de zeldzame trekvogel zich ergens thuisvoelt, is dat omdat de kwaliteit van de natuur en het water goed is.

Bekijk het Kansenboek Zwarte Stern

Kansenboek de Zwarte Stern

Kansrijke broedgebieden voor de Zwarte Stern (kaart)

Bekijk de kaart van kansrijke broedgebieden voor de Zwarte Stern

Kansrijke broedgebieden voor de Zwarte Stern

Op 14/11/2017 vertelden secretaris Katrien Prak en vogelkenner Jan van der Winden aan AD Groene Hart over het belang van de Zwarte stern voor de Krimpenerwaard. "Zwarte stern graadmeter voor natuur in Waard"

Lees het artikel

Artikel uit het Algemeen Dagblad d.d. 14-11-2017

Elk voorjaar weet de bedreigde zwarte stern de Krimpenerwaard weer te vinden om er te broeden. Door een aantal sternen via een logger te volgen, kunnen we hun avonturen binnen en buiten de Krimpenerwaard meebeleven.

De zwarte stern krijgt dit jaar veel extra aandacht in de Krimpenerwaard. Er worden diverse maatregelen genomen om deze bijzondere soort te beschermen. Om te kunnen meebeleven hoe het de vogel vergaat, krijg een aantal vogels een logger.Daardoor kan hun reis over de wereld nauwkeurig gevolgd worden.

Via een online logboek op de website van het Zuid-Hollands Landschap vliegen bezoekers bijna live mee en volgen zij wat er gedaan wordt om deze bijzondere soort te beschermen. Het logboek wordt bijeghouden door zwarte stern specialist Jan van der Winden.

Ga naar het logboek

Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw weet alles over de bijzondere trekvogel, die 5.000 kilometer vliegt om in dit unieke gebied te komen broeden.

Rudi Terlouw raakte van jongs af aan vertrouwd met het uitgestrekte polderlandschap van de Krimpenerwaard. Nu doet hij er al vele jaren groenprojecten, waarbij natuurbehoud in samenwerking met natuurorganisaties en de agrarische sector voorop staat. De zwarte stern volgt hij al dertig jaar.

146 broedparen

Rudi: “De vogel werd veel gezien in de eerste helft van de 20e eeuw; je zag hier toen wel 800 tot 1000 paren. Na 1950 volgde een periode waarin het heel slecht ging met de bedreigde vogels ging: op het dieptepunt telden we slechts 80 paar. Nu zitten we op 146 en dat is tien procent van de totale populatie in Nederland. We merken dat het aantal de laatste jaren stabiliseert.

Kansenkaart

Terlouw houdt bij hoeveel er zijn en waar ze hun nesten maken. “Ik besteed er zo’n honderd uur per jaar aan.” Alle waarnemingen worden vastgelegd en voor elk volgend jaar komt er een kansenkaart. “Daarop zie je op welke broedplekken in de Krimpenerwaard de vogels het meeste kans hebben op nageslacht.”

Projecten

Die kansen kunnen vergroot worden. Met diverse gebiedspartners is Rudi betrokken bij een aantal projecten om de zwarte sterns een handje te helpen. Zodat hij weer in aantal kan toenemen en van de rode lijst voor bedreigde vogels kan.

Gemakkelijk herkenbaar

Eind april komen de vogels in de Krimpenerwaard aan. Iets groter dan een merel en iets kleiner dan een tortelduif zijn ze, en gemakkelijk herkenbaar aan de zwarte kop en buik, de leigrijze rug en vleugels en de witte onderstaart. Je ziet hem vaak boven water rondvliegen, steeds even stabiliserend om een insect of visje op te pikken.

Petje

“Als ik in de buurt van ze kom, zet ik altijd een petje op”, vertelt Rudi. Toch liep hij pas nog een schram op. De sternen bewaken hun nesten goed en vliegen krijsend op indringers af, om ze liefst “met wat onwelriekend materiaal te bombarderen”. Dat vraagt wel wat koelbloedigheid. “Oudere boeren die nog kolonies van 40 tot 50 paren in een slootje hadden, vonden ze maar lastig tijdens het melken.”

Imago

Niet alleen daarom had de zwarte stern vroeger niet zo’n goed imago bij de boeren. In de jaren 80 stonden boeren en natuurorganisaties soms lijnrecht tegenover elkaar, en stonden bedreigde vogels symbool voor “gezeur” en “regeltjes”. Terlouw: “Gelukkig is dat nu heel anders en wordt er goed samengewerkt. We hebben allemaal belang bij een mooie, soortenrijke Krimpenerwaard waarin boeren het economisch goed doen.”

Kritische kansenkaart

Terug naar de kansenkaart. Het broedseizoen van de zwarte stern kent twee kritische periodes. “In die periodes moeten we zorgen dat de kansen vergroot en de risico’s beperkt zijn. Als de sterns aankomen eind april, beginnen ze vrij snel met baltsen, paarvorming en nestplaatskeuze. Dan is het begin mei. Als er op dat moment gevaar dreigt, zijn ze zo weer weg.”

Energie

Een verstoring kost de vogels veel energie, die ze hard nodig hebben. Na een reis van 5.000 kilometer vanuit Afrika, moeten ze hier drie eieren leggen en uitbroeden, hun kuikens grootbrengen en dan, in september, weer 5.000 kilometer terugvliegen. Een geweldige prestatie voor zo’n klein vogeltje. Elke tegenslag betekent een nieuwe investering. Bijvoorbeeld in een nieuw nest.

Broedvlotjes

Terlouw: “Sinds 1995 plaatsen we elk jaar broedvlotjes, waar inmiddels zo’n 90% van de paren op broedt. De zwarte stern is een zigeuner: hij zoekt steeds opnieuw een geschikte nestplek en kiest graag voor broedvlotjes. Daardoor kunnen de vogels naar veilige plekken geleid worden. Plekken waar niet gemaaid wordt bijvoorbeeld, zoals brede grasstroken langs de sloot die de boeren laten staan.”

Nestvlieders

De tweede kwetsbare periode volgt eind mei, begin juni, na drie weken broeden. De kuikens zijn nestvlieders. Ze hebben veren en fladderen meteen uit bij gevaar. Bijvoorbeeld naar de slootkant, waar ze lastig zijn terug te vinden. Terwijl een half uur geen voedsel een enorme toename van de sterftekans betekent; normaal eten ze wel vijf tot zes keer per uur.”

Voedsel

Kleine vis, wormen, insecten zoals hommels, libellen en zweefvliegen. Er is veel voedsel nodig voor de kuikens. Terlouw: “De plek moet dus niet alleen een broedbiotoop, maar ook een foerageerbiotoop zijn. Bloemrijke weilanden, moerassige vegetaties en watergangen met veel drijfblad, zoals krabbenscheer.

Risico's

“Daar krijgt de wind minder grip op, het biedt luwe plekjes tussen de bladeren, er zit ook jonge vis. Ook bij mindere weersomstandigheden kan de vogel dan vis eten.”
Naast slechte weersomstandigheden, en dan vooral storm en slagregens, komt het gevaar van maaimachines. Maar ook roofdieren als de bunzing en roofvogels vormen een risico. En soms ook onoplettende kanovaarders, die dwars over de nesten peddelen.

Zwerven

In juli zijn de jonge vogels vliegvlug en gaan ze zwerven. Ze zoeken slaapplaatsen bij de Hoogeboezem, bij Lekkerkerk en bij de boezems van Kinderdijk. Ze zoeken moerasgebied op, ruien en verruilen hun jeugdkleed voor een eerste volwassenen winterkleed.

Back home

Eind juli begin augustus verlaten zwarte sterns de Krimpenerwaard en vliegen ze naar natuurgebied Kreupel bij het IJsselmeer. Dat is de grootste verzamelplaats van Europa, waar je soms vluchten ziet van 30.000 vogels. “Indrukwekkend”, verzucht Terlouw, die de enorme aantallen al eens vanaf een zeilboot op het |IJsselmeer zag. Vanaf luchthaven Kreupel trekken ze in het najaar weer naar Afrika weg.

De zwarte stern is een bedreigde vogelsoort. Hij houdt van natte, waterrijke gebieden en komt in Nederland steeds minder voor. Toch weten meer dan honderd broedparen elk jaar de Krimpenerwaard te vinden. Om de streek nog aantrekkelijker te maken voor de unieke vogels, voeren natuur- en landschapsorganisaties en boeren een gezamenlijk project uit. Zij zorgen voor broedputten, broedvlotjes en krabbenscheer om het leefgebied van de zwarte stern te verbeteren.

Elk voorjaar komt de zwarte stern vanuit Afrika naar Europa om er te broeden. Een aantal broedparen blijft dan in Nederland, andere trekken verder naar onder meer Polen en Estland. De Krimpenerwaard is een populaire broedplaats voor de zwarte sternen die in Nederland blijven. De rust, ruimte en voedselrijke sloten in het gebied trokken vorig jaar 146 broedparen.
Ook dit jaar zijn de eerste sternen alweer gesignaleerd in de Krimpenerwaard. 

Waterplanten

Belangrijk is de aanwezigheid van waterplanten of ander drijvend materiaal om een nest op te bouwen. Liefst kiezen de vogels voor krabbenscheer, omdat de stekelige bladeren van dit waterplantje bescherming bieden tegen vijanden als roofvogels, snoeken of bunzingen. Ook is tussen de bladeren en wortels voedsel te vinden, zoals jonge vissen en libellen, die hun eitjes op de bladeren afzetten. Helaas staat  
de krabbenscheer net als de zwarte stern op de rode lijst van bedreigde soort

Broedplaatsen

Natuur- en landschapsorganisaties en boeren hebben met elkaar besloten hier iets aan te doen. Met financiële ondersteuning van de provincie Zuid-Holland en medewerking van het Streekfonds Krimpenerwaard worden het komende jaar diverse projecten uitgevoerd om het leefgebied van de zwarte stern te verbeteren. Om te beginnen worden er broedvlotjes uitgezet in de sloten; een kunststofplankjes met een kokosnetje, plus wat bagger en waterplanten. Dat vlotje groeit in de loop van het seizoen uit tot een op het water deinend nest, en is onder zwarte sterns bijna even populair als krabbenscheer. Ook wordt het aantal broedputten in de Krimpenerwaard verdubbeld van drie naar zes, door op een aantal geschikte broedplekken in sloten een verbreding te maken, die aan broedende vogels extra beschutting biedt.

Voedsel

Het natuurvriendelijke baggeren van sloten is een ander project dat de zwarte sternen helpt. Daardoor verbetert namelijk de kwaliteit van het water en hebben waterplanten als krabbenscheer meer kans om zich te ontwikkelen. Ook het aanleggen van natuurlijke oevers is gunstig voor de vogels. Tot slot wordt op verschillende plaatsen krabbenscheer uitgezet in de sloten.

Meer lezen

Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw van Bui-Tegewoon weet alles over “De zwarte stern in de Krimpenerwaard".