Activiteitenplan
Artikel Algemeen Dagblad
Op 14/11/2017 vertelden secretaris Katrien Prak en vogelkenner Jan van der Winden aan AD Groene Hart over het belang van de Zwarte stern voor de Krimpenerwaard. "Zwarte stern graadmeter voor natuur in Waard"
Project Kansenboek zwarte stern
Het Kansenboek is een concrete uitwerking van de Kansenkaart zwarte stern Krimpenerwaard uit 2011. Per deelgebied/polder worden de potentiële broed- en foerageerbiotopen van de zwarte sterns in de Krimpenerwaard uitgewerkt en voorzien van concrete inrichtingsplannen.
Het Streekfonds heeft voor het opstellen van het Kansenboek een team samengesteld dat lokale expertise, praktische kennis over projectuitvoering en de beste informatie over bescherming van het leefgebied van de zwarte stern garandeert.
Het Streekfonds probeert bestuurders, plannenmakers, uitvoerende partijen en vrijwilligers te inspireren om zich in te zetten voor de groei van het aantal zwarte sterns in de Krimpenerwaard door middel van de uitvoering van het Kansenboek.
Het expertiseteam zwarte stern
Jan van der Winden/Ecology, research en consultancy;
moerasvogelonderzoeker met veel kennis over de zwarte stern, inmiddels een aantal jaar betrokken bij de zwarte stern populatie in de Krimpenerwaard
Jan de Jong /Natuurresultaat;
adviseur in het groen, draagt zorg voor de aansluiting bij lopende projecten en beleidsdoelen van de verschillende (semi)overheden en stakeholders.
Rudi Terlouw /Bui-TeGewoon;
ervaren projectuitvoerder, heeft kennis van het gebied en volgt de zwarte stern populatie in de Krimpenerwaard al jaren.
Dossier de Zwarte Stern
De zwarte stern is een bedreigde vogelsoort. Hij houdt van natte, waterrijke gebieden en komt in Nederland steeds minder voor. Toch weten meer dan honderd broedparen elk jaar ...
Broedplaatsen voor de zwarte Stern
Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw weet alles over de bijzondere trekvogel, die 5.000 kilometer vliegt om in dit unieke gebied te komen broeden.
De Krimpenerwaard is belangrijk voor de zwarte stern
'Zwarte stern komt meer en meer terug in de Krimpenerwaard'. Dat is de titel van een artikel in het meinummer van het tijdschrift van het Zuid-Hollands Landschap.
De Zwarte Stern in de Krimpenerwaard
Elk voorjaar weet de bedreigde zwarte stern de Krimpenerwaard weer te vinden om er te broeden.
Project Beleef de Reis van de Zwarte Stern
De zwarte stern is een bedreigde vogelsoort. Hij houdt van natte, waterrijke gebieden en komt in Nederland steeds minder voor. Toch weten meer dan honderd broedparen elk jaar ...
Broedplaatsen voor de zwarte Stern
Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw weet alles over de bijzondere trekvogel, die 5.000 kilometer vliegt om in dit unieke gebied te komen broeden.
De Krimpenerwaard is belangrijk voor de zwarte stern
'Zwarte stern komt meer en meer terug in de Krimpenerwaard'. Dat is de titel van een artikel in het meinummer van het tijdschrift van het Zuid-Hollands Landschap.
De Zwarte Stern in de Krimpenerwaard
Elk voorjaar weet de bedreigde zwarte stern de Krimpenerwaard weer te vinden om er te broeden.
Project Beleef de Reis van de Zwarte Stern
Op vrijdag 29 september aanstaande vindt van 13:00 tot 14:30 uur de overhandiging plaats van het Kansenboek Zwarte Stern aan de Krimpenerwaard. Wethouder Pieter Neven zal het Kansenboek in ontvangst nemen in de Werkschuur van het Zuid-Hollands Landschap, Schaapjeszijde 4 , 2935 CK in Ouderkerk aan den IJssel. Het gaat goed met de zwarte stern in de Krimpenerwaard! Dankzij de inspanningen van natuurbeheerders, boeren en veel enthousiaste vrijwilligers namen de aantallen broedparen in de afgelopen jaren flink toe. En als het goed gaat met de zwarte stern, gaat het goed met de Krimpenerwaard. Want als de zeldzame trekvogel zich ergens thuisvoelt, is dat omdat de kwaliteit van de natuur en het water goed is.
Kansenboek de Zwarte Stern
Kansrijke broedgebieden voor de Zwarte Stern (kaart)
Kansrijke broedgebieden voor de Zwarte Stern
Op 14/11/2017 vertelden secretaris Katrien Prak en vogelkenner Jan van der Winden aan AD Groene Hart over het belang van de Zwarte stern voor de Krimpenerwaard. "Zwarte stern graadmeter voor natuur in Waard"
Artikel uit het Algemeen Dagblad d.d. 14-11-2017
Hoogstamboomgaard Kattendijk
In de Krimpenerwaard zijn vele cultuurhistorisch, landschappelijk en ecologisch waardevolle elementen met een achterstand in het onderhoud en onduidelijkheid omtrent het beheer. Eén van die elementen, een hoogstamboomgaard aan de Kattendijk, is nu in oude glorie hersteld. In Benedenkerk en Nespolder werd aan een elzensingel, een geriefbosje en een meidoornhaag gewerkt.
Aan de Kattendijk in Gouderak werd een hoogstamboomgaard in oude glorie hersteld. Naast een grootschalige snoeibeurt van de fruitbomen zijn de opengevallen plekken in de boomgaard opnieuw ingeplant met oude hoogstamrassen, is een zeer grote omgewaaide populier verwijderd, de oever hersteld en knotbomen en elzen langs de watergang gesnoeid. Tenslotte zijn een steenuil-nestkast en een nestkast voor de grauwe vliegenvanger geplaatst. Beide vogelsoorten zijn karakteristiek voor oude boomgaarden. In het najaar van 2016 zijn de eerste appels en peren geoogst. De oogst is verwerkt tot appelperensap.
Elzensingel Benedenkerk
Bij een particulier in Benedenkerk is een zware elzensingel gesnoeid en het achterstallig onderhoud van een karakteristiek geriefbosje weggewerkt. Het geriefbosje is afgezet voor het vee en er is een steenuil-nestkast geplaatst. 
Meidoornhaag Nespolder
In de Nespolder is een 600 meter lange meidoornhaag geplant op de erfscheiding tussen een camping en het natuurgebied. De Nespolder heeft door de ligging aan de Lek deels kenmerken van een rivierenlandschap, waar een meidoornhaag goed in past. De combinatie van bloemrijke heesters die vol op de zon staan, maken de haag aantrekkelijk voor vlinders en andere insecten.
Uitvoering
De werkzaamheden werden uitgvoerd door Weidehof, de stichting voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer in de Krimpenerwaard. Die stichting neemt de helft van het project voor haar rekenening. Het Streekfonds vergoedt de andere helft met UPG-Geld van de provincie.
Gouderakse Tiendweg
De Gouderakse Lange Tiendweg stamt uit de ontginningsgeschiedenis van de Krimpenerwaard. Dat geeft de weg een grote cultuurhistorische waarde. Om die waarde ook in de toekomst te kunnen beleven, is het herstel van de beplanting hard nodig.
De afgelopen jaren is zwaar achterstallig onderhoud ontstaan. Nu het gebied in beheer wordt genomen als kerngebied binnen de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) en is opgenomen in provinciale fietsroutes, is het wenselijk dat de landschappelijke beplanting wordt hersteld. Zodat de fraaie tiendweg in polder Kattendijksblok in Gouderak in duurzaam beheer kan worden genomen.
De Natuur Coöperatie Krimpenerwaard is de gebiedspartij die het onderhoud en beheer op zich neemt. De eerste onderhoudsactiviteiten hebben in maart 2015 plaats gevonden.
Herstel kleine landschapselementen
Het landschap van de Krimpenerwaard toont diverse sporen van het verleden. Pestbosjes, geriefhout, veenputten, polderkaden en tiendwegen vertellen veel over de geschiedenis van de streek. Willen we dat bewaren, dan is het hoog tijd voor wat achterstallig onderhoud.
Kleine bosjes op een door een ringsloot omzoomd stuk land. Rijtjes van boerenkuilen in het land. Verharde en onverharde kades die voor droge voeten zorgen en tiendwegen die langs de sloten slingeren. Het zijn cultuurhistorisch, landschappelijk en ecologisch waardevolle elementen die de Krimpenerwaard karakteriseren.
Veel van die karakteristieke elementen hebben dringend onderhoud nodig.
Ook moeten er goede afspraken worden om het beheer in de toekomst goed en duurzaam te regelen. Om die reden start dit jaar het project ‘herstel kleine landschapselementen’. Agrarisch Natuur Vereniging Weidehof is als gebiedspartner bij het project betrokken.
Het project stelt inwoners en bezoekers van de Krimpenerwaard in staat om het landschap ook in de toekomst te kunnen genieten, en er zowel heden als verleden te beleven.
Hekken voor vlinders
Houten hekken passen niet alleen goed in het landschap van de Krimpenerwaard, maar helpen ook de bedreigde argusvlinder.
De argusvlinder was lange tijd een algemene vlindersoort in Nederland. Maar sinds het midden van de jaren 1990 gaat het niet zo goed.
Ten opzichte van 1992 is de stand van de argusvlinder met maar liefst 98% gekelderd. Gelukkig is in de Krimpenerwaard nog een forse populatie argusvlinders aanwezig.
Vlinders in de Krimpenerwaard
Om die populatie te versterken werkt een aantal organisaties samen in een nieuw project.
Het komend jaar zullen 150 moderne aluminium hekken worden vervangen door traditionele houten varianten.
Daarmee krijgt niet alleen het oer-Hollandse karakter van de Krimpenerwaard een boost, maar wordt ook de argusvlinder een handje gekolpen. Die vindt de voet van een houten hek namelijk een geweldige kraamkamer!
Eitjes en rupsen
“Argusvlinders leggen hun eitjes liefst op warme plekjes bij houten hekken en paaltjes in het boerenland”, vertelt Anthonie Stip van de Vlinderstichting. Daarom zijn de nieuwe houten hekken goed nieuws. Zeker in combinatie met een aantal maatregelen om de plantengroei rond de hekken zo te beheren, dat de rupsen van de argusvlinder er goed gedijen.
Meer lezen
Voor dit project werken het Zuid-Hollands Landschap en de Natuurcoöperatie samen met de Vlinderstichting. In het meinummer van het Tijdschrift Vlinders staat een leuk artikel van Anthonie Stip over dit project. Via deze link is het te lezen.
Meetellen?
Vanwege het grote succes van vorig jaar wordt het telweekend argusvlinder herhaald op 23 en 24 mei 2015. Meer informatie is te lezen op www.vlinderstichting.nl/argusvlinder.
“De Krimpenerwaard is belangrijk voor de zwarte stern”
Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw weet alles over de bijzondere trekvogel, die 5.000 kilometer vliegt om in dit unieke gebied te komen broeden.
Rudi Terlouw raakte van jongs af aan vertrouwd met het uitgestrekte polderlandschap van de Krimpenerwaard. Nu doet hij er al vele jaren groenprojecten, waarbij natuurbehoud in samenwerking met natuurorganisaties en de agrarische sector voorop staat. De zwarte stern volgt hij al dertig jaar.
146 broedparen
Rudi: “De vogel werd veel gezien in de eerste helft van de 20e eeuw; je zag hier toen wel 800 tot 1000 paren. Na 1950 volgde een periode waarin het heel slecht ging met de bedreigde vogels ging: op het dieptepunt telden we slechts 80 paar. Nu zitten we op 146 en dat is tien procent van de totale populatie in Nederland. We merken dat het aantal de laatste jaren stabiliseert.
Kansenkaart
Terlouw houdt bij hoeveel er zijn en waar ze hun nesten maken. “Ik besteed er zo’n honderd uur per jaar aan.” Alle waarnemingen worden vastgelegd en voor elk volgend jaar komt er een kansenkaart. “Daarop zie je op welke broedplekken in de Krimpenerwaard de vogels het meeste kans hebben op nageslacht.”
Projecten
Die kansen kunnen vergroot worden. Met diverse gebiedspartners is Rudi betrokken bij een aantal projecten om de zwarte sterns een handje te helpen. Zodat hij weer in aantal kan toenemen en van de rode lijst voor bedreigde vogels kan.
Gemakkelijk herkenbaar
Eind april komen de vogels in de Krimpenerwaard aan. Iets groter dan een merel en iets kleiner dan een tortelduif zijn ze, en gemakkelijk herkenbaar aan de zwarte kop en buik, de leigrijze rug en vleugels en de witte onderstaart. Je ziet hem vaak boven water rondvliegen, steeds even stabiliserend om een insect of visje op te pikken.
Petje
“Als ik in de buurt van ze kom, zet ik altijd een petje op”, vertelt Rudi. Toch liep hij pas nog een schram op. De sternen bewaken hun nesten goed en vliegen krijsend op indringers af, om ze liefst “met wat onwelriekend materiaal te bombarderen”. Dat vraagt wel wat koelbloedigheid. “Oudere boeren die nog kolonies van 40 tot 50 paren in een slootje hadden, vonden ze maar lastig tijdens het melken.”
Imago
Niet alleen daarom had de zwarte stern vroeger niet zo’n goed imago bij de boeren. In de jaren 80 stonden boeren en natuurorganisaties soms lijnrecht tegenover elkaar, en stonden bedreigde vogels symbool voor “gezeur” en “regeltjes”. Terlouw: “Gelukkig is dat nu heel anders en wordt er goed samengewerkt. We hebben allemaal belang bij een mooie, soortenrijke Krimpenerwaard waarin boeren het economisch goed doen.”
Kritische kansenkaart
Terug naar de kansenkaart. Het broedseizoen van de zwarte stern kent twee kritische periodes. “In die periodes moeten we zorgen dat de kansen vergroot en de risico’s beperkt zijn. Als de sterns aankomen eind april, beginnen ze vrij snel met baltsen, paarvorming en nestplaatskeuze. Dan is het begin mei. Als er op dat moment gevaar dreigt, zijn ze zo weer weg.”
Energie
Een verstoring kost de vogels veel energie, die ze hard nodig hebben. Na een reis van 5.000 kilometer vanuit Afrika, moeten ze hier drie eieren leggen en uitbroeden, hun kuikens grootbrengen en dan, in september, weer 5.000 kilometer terugvliegen. Een geweldige prestatie voor zo’n klein vogeltje. Elke tegenslag betekent een nieuwe investering. Bijvoorbeeld in een nieuw nest.
Broedvlotjes
Terlouw: “Sinds 1995 plaatsen we elk jaar broedvlotjes, waar inmiddels zo’n 90% van de paren op broedt. De zwarte stern is een zigeuner: hij zoekt steeds opnieuw een geschikte nestplek en kiest graag voor broedvlotjes. Daardoor kunnen de vogels naar veilige plekken geleid worden. Plekken waar niet gemaaid wordt bijvoorbeeld, zoals brede grasstroken langs de sloot die de boeren laten staan.”
Nestvlieders
De tweede kwetsbare periode volgt eind mei, begin juni, na drie weken broeden. De kuikens zijn nestvlieders. Ze hebben veren en fladderen meteen uit bij gevaar. Bijvoorbeeld naar de slootkant, waar ze lastig zijn terug te vinden. Terwijl een half uur geen voedsel een enorme toename van de sterftekans betekent; normaal eten ze wel vijf tot zes keer per uur.”
Voedsel
Kleine vis, wormen, insecten zoals hommels, libellen en zweefvliegen. Er is veel voedsel nodig voor de kuikens. Terlouw: “De plek moet dus niet alleen een broedbiotoop, maar ook een foerageerbiotoop zijn. Bloemrijke weilanden, moerassige vegetaties en watergangen met veel drijfblad, zoals krabbenscheer.
Risico's
“Daar krijgt de wind minder grip op, het biedt luwe plekjes tussen de bladeren, er zit ook jonge vis. Ook bij mindere weersomstandigheden kan de vogel dan vis eten.”
Naast slechte weersomstandigheden, en dan vooral storm en slagregens, komt het gevaar van maaimachines. Maar ook roofdieren als de bunzing en roofvogels vormen een risico. En soms ook onoplettende kanovaarders, die dwars over de nesten peddelen.
Zwerven
In juli zijn de jonge vogels vliegvlug en gaan ze zwerven. Ze zoeken slaapplaatsen bij de Hoogeboezem, bij Lekkerkerk en bij de boezems van Kinderdijk. Ze zoeken moerasgebied op, ruien en verruilen hun jeugdkleed voor een eerste volwassenen winterkleed.
Back home
Eind juli begin augustus verlaten zwarte sterns de Krimpenerwaard en vliegen ze naar natuurgebied Kreupel bij het IJsselmeer. Dat is de grootste verzamelplaats van Europa, waar je soms vluchten ziet van 30.000 vogels. “Indrukwekkend”, verzucht Terlouw, die de enorme aantallen al eens vanaf een zeilboot op het |IJsselmeer zag. Vanaf luchthaven Kreupel trekken ze in het najaar weer naar Afrika weg.
Broedplaatsen voor de zwarte stern
De zwarte stern is een bedreigde vogelsoort. Hij houdt van natte, waterrijke gebieden en komt in Nederland steeds minder voor. Toch weten meer dan honderd broedparen elk jaar de Krimpenerwaard te vinden. Om de streek nog aantrekkelijker te maken voor de unieke vogels, voeren natuur- en landschapsorganisaties en boeren een gezamenlijk project uit. Zij zorgen voor broedputten, broedvlotjes en krabbenscheer om het leefgebied van de zwarte stern te verbeteren.
Elk voorjaar komt de zwarte stern vanuit Afrika naar Europa om er te broeden. Een aantal broedparen blijft dan in Nederland, andere trekken verder naar onder meer Polen en Estland. De Krimpenerwaard is een populaire broedplaats voor de zwarte sternen die in Nederland blijven. De rust, ruimte en voedselrijke sloten in het gebied trokken vorig jaar 146 broedparen.
Ook dit jaar zijn de eerste sternen alweer gesignaleerd in de Krimpenerwaard.
Waterplanten
Belangrijk is de aanwezigheid van waterplanten of ander drijvend materiaal om een nest op te bouwen. Liefst kiezen de vogels voor krabbenscheer, omdat de stekelige bladeren van dit waterplantje bescherming bieden tegen vijanden als roofvogels, snoeken of bunzingen. 
Ook is tussen de bladeren en wortels voedsel te vinden, zoals jonge vissen en libellen, die hun eitjes op de bladeren afzetten. Helaas staat
de krabbenscheer net als de zwarte stern op de rode lijst van bedreigde soort
Broedplaatsen
Natuur- en landschapsorganisaties en boeren hebben met elkaar besloten hier iets aan te doen. Met financiële ondersteuning van de provincie Zuid-Holland en medewerking van het Streekfonds Krimpenerwaard worden het komende jaar diverse projecten uitgevoerd om het leefgebied van de zwarte stern te verbeteren. Om te beginnen worden er broedvlotjes uitgezet in de sloten; een kunststofplankjes met een kokosnetje, plus wat bagger en waterplanten. Dat vlotje groeit in de loop van het seizoen uit tot een op het water deinend nest, en is onder zwarte sterns bijna even populair als krabbenscheer. Ook wordt het aantal broedputten in de Krimpenerwaard verdubbeld van drie naar zes, door op een aantal geschikte broedplekken in sloten een verbreding te maken, die aan broedende vogels extra beschutting biedt.
Voedsel
Het natuurvriendelijke baggeren van sloten is een ander project dat de zwarte sternen helpt. Daardoor verbetert namelijk de kwaliteit van het water en hebben waterplanten als krabbenscheer meer kans om zich te ontwikkelen. Ook het aanleggen van natuurlijke oevers is gunstig voor de vogels. Tot slot wordt op verschillende plaatsen krabbenscheer uitgezet in de sloten.
Meer lezen
Ecoloog en vogelaar Rudi Terlouw van Bui-Tegewoon weet alles over “De zwarte stern in de Krimpenerwaard".